Aile anayasası neden var?
Aile anayasaları, bazen daha spesifik olarak aile şirketinin işleyişiyle ilgili olmakla birlikte, bir bütün olarak ailenin yönetimine ilişkin yol gösterici bir protokol oluşturmayı amaçlar. Bir ailenin iyiniyetli çabaları, varlıklarını güvence altına almak için bir aile anayasası kapsamında da ele alınabilir. Aile anayasası, bir dizi kural belirleyen ve karşılığında ailenin temel değerlerini, stratejisini ve aile işleri için yönetişim yapısını gösteren yazılı bir belge şeklini alır.
Aile anayasaları tipik olarak yasal olarak bağlayıcı belgeler değildir. Bağlayıcı oldukları durumda da bu durum kısmi bir bağlayıcılık içerir. Bunun yerine daha çok bir niyet beyanına benzerler. Bunlar, aile ve onların işleri arasındaki ilişkinin görüş birliğini temsil eden aile üyeleri tarafından yapılan anlaşmalardır.
Özellikle aile şirketiyle ilgili olarak, aile anayasaları hissedarlar sözleşmeleriyle karıştırılmamalıdır. Hissedar sözleşmeleri normalde yasal olarak bağlayıcıdır. Hissedar olmayan bazı aile üyeleri, örneğin işletmede hisse sahibi olan bir aile tröstünün lehdarları, aile anayasasına taraf olmayan ancak hissedarlar sözleşmesine taraf olacak dış yatırımcılar gibi hissedarlar olabilir. Belki de en büyük fark, bir aile anayasasının çoğu zaman bağlayıcı bir yasal anlaşmanın temeli olamayacak konuları ele almasıdır.
Bir aile anayasasının içeriği ve uzunluğu, aile koşullarının büyük ölçüde değişmesi temelinde kaçınılmaz olarak değişecektir. Örneğin, aile işletmeleri büyüklük ve karmaşıklık bakımından çok çeşitlidir. Bununla birlikte, aile şirketleri ile ilgili olarak yaygın olarak ele alınan konular arasında aşağıdakiler yer almaktadır:
1. Strateji
Aile anayasasının başlangıcında, ailenin iş için kapsayıcı vizyonunu ortaya koymanın yararlı olduğu düşünülmektedir. Bu, işletmenin zenginliğini gelecek nesiller için korumayı amaçlamak şeklinde geniş bir ifade olabilir. Alternatif olarak, uzun vadeli stratejiyi daha ayrıntılı olarak açıklayabilir. Bu, işletmenin tamamen aileye süresiz olarak mı ait olacağı veya ailenin dış yatırım düşünüp düşünmeyeceği konusunda kafa yorulabilir; ailenin işletmeyi satmayı düşünüp düşünmeyeceği ve ne zaman düşüneceği ve işin hangi koşullarda ve beklenen büyümesi belirlenmesi gereken konular arasında yer alır.
2. Mülkiyet
Bir aile anayasası muhtemelen hangi bireylerin işletmede hisse sahibi olmasına izin verileceğini belirleyecektir. Bu, tüm kan bağı olan aile üyelerini veya yalnızca işletme tarafından istihdam edilen kan bağı olan aile üyelerini içerebilir, örneğin kayınbaba hariç tutabilir.
Anayasa, kimin oylama kontrolüne sahip olup kimin olmadığını, oylama ve oylama dışı hisselerin kullanımı ile ve bir bireyin sahip olabileceği oylama hissesi sayısında herhangi bir kısıtlama olup olmayacağını araştırmalıdır.
Ele alınması gereken mantıklı bir konu, bir aile üyesinin hisselerini kimin miras alabileceği veya bir aile üyesinin kendi hisselerini satmak istemesi durumunda hisselere ne olacağıdır. Hisse senetlerinin sermaye artırımı için satılabilecek bir sermaye yatırımı olarak mı yoksa gelecek nesle aktarılacak bir varlık olarak mı görüleceği, işletmenin çıkış ve halefiyet stratejisini belirleyecektir.
3. Kar Dağıtım Politikası
Temettü politikası, aile üyelerinin temettüye bağımlı olup olmadığını ve politika kapsamında tüm aile üyelerine eşit muamele edilip edilmeyeceğini dikkate alabilir. Bazı aile üyeleri temettülere diğerlerine göre daha bağımlı olabilir, bu da örneğin farklı hisse sınıflarına yansıyabilir. İşletme için gereken yeniden yatırım düzeyi ve bunun nasıl sağlanacağı ele alınabilir.
4. Yönetim ve Yönetim Kurulu Üyeleri
Aile anayasası, işletmenin mevcut veya önerilen yönetim kurulunu ve atanan başkanı belirlemelidir. Diğer hususlar, icracı ve icracı olmayan direktörlerin atanmasına ilişkin ilgili kriterleri içerebilir; başkanın veya genel müdürün her zaman bir aile üyesi olup olmayacağı ve örneğin, ailenin her bir şubesi için yönetim kurulunda bir sandalyeye sahip olup olmayacağı gibi.
Yönetişim sorunları genellikle, tüm ailenin zaman zaman toplanıp toplanmayacağını ve toplanacaksa ne sıklıkta ve hangi temelde toplanıp toplanmayacağını içerir. İlgili aile üyelerinin sayısına veya aile şirketinin doğasına bağlı olarak, bazı aileler bir aile konseyi oluşturur. Bazen bir aile konseyi, belirli bir yaşa geldiklerinde tüm doğrudan aile üyelerini dahil eder. Bir aile konseyinin olduğu yerde, konsey belirli işlevleri yerine getirecek ve kararlar alacaktır, yani tüm ailenin bunu yapmasına gerek yoktur.
5. İş Süreci
Anayasa, işletmede çalışmak için herhangi bir uygun kriteri kaydedebilir, örneğin, bir aile üyesinin çalışan olabilmesi için gerekli bir deneyim süresine sahip olması gerekip gerekmediği gibi. Ele alınacak diğer konular arasında, aile üyelerinin istihdamını onaylamaktan kimin sorumlu olacağının belirlenmesi, ücret ve çalışma koşullarının belirlenmesi veya varsa performans değerlendirmelerinin yapılması ve zorunlu emeklilik yaşının bulunup bulunmadığı yer alabilir.
6. Anlaşmazlıklar
Aile anayasası, işle ilgili veya aile üyeleri arasında (örneğin evli bir çiftin işi etkileyebilecek ilişki sorunları yaşaması) bir ihtilafın ortaya çıkması durumunda belirli bir uyuşmazlık çözüm mekanizması sağlayabilir. Arabuluculuk veya tahkim için hükümler dahil edilebilir. Bu, aile şirketine zarar verebilecek maliyetli davalardan kaçınmayı amaçlamaktadır.
Anayasa Oluşturma ve Koruma Süreci
Yukarıda değindiğimiz gibi aile anayasaları, söz konusu ailenin ve aile şirketinin ihtiyaçlarına göre hazırlanmış özgün belgelerdir. Benzer şekilde, zaman içinde gelişirler, bu nedenle amacına hizmet etmeye devam ettiğinden emin olmak için belgeyi zaman içinde yeniden gözden geçirmek gerekecektir.
Bir aile anayasası oluşturma alıştırması, tüm aileyi meşgul edeceği ve ailenin dinamiğinin ve koşullarının tüm yönlerini keşfetmek için bir platform sağlayacağı için genellikle kendi içinde yararlıdır. Böyle bir belgenin getireceği çeşitli unsurlar göz önüne alındığında, bir aile anayasası hazırlanırken genellikle harici bir aile şirketi danışmanı tavsiye edilir. Ayrıca, ele alınması gereken temel sorunları tespit edebilir ve aile üyeleri arasındaki anlamlı tartışmaları kolaylaştırarak tek bir kişinin düşüncelere hâkim olmamasını sağlayabilirler.